Tekrarlayıcı, istemsiz ve kontrol edilemeyen kas hareketlerini içeren nörolojik durumdur. Çocuklarda tik bozukluğu, göz kırpma, omuz silkme gibi belirgin tikler yanında, cümle tekrarlama gibi vokal tikler de görülür. Bu tikler genellikle strese bağlı olarak artabilir ve zamanla değişebilir. Genellikle çocukluk döneminde başlar. Ergenlikte zirveye çıkabilir ve bazen yetişkinlikte de devam edebilir.
Çocuklarda Tik Bozukluğu Belirtileri
Göz kırpma, omuz silkme, baş sallama, burun çekme, öksürme gibi istemsiz ve tekrarlayan hareketler ya da sesler. Çocuklar bu tikleri genellikle kontrol edemezler ve belirli bir süre sonra bu tikler sıklaşabilir. Çocuklarda tik bozukluğu bazen geçici olabilir (bir yıldan az sürebilir). Bazen ise kalıcı hale gelerek bir yıldan fazla devam edebilir. Basit tikler genellikle tek bir kas grubunu içerir ve kısa süreli olur (örneğin göz kırpma).
Karmaşık tikler ise birden fazla kas grubunu içerebilir ve daha uzun süreli olabilir (örneğin zıplama, dokunma). Tikler, stres, heyecan, yorgunluk gibi duygusal durumlarla artabilir. Uyku sırasında tikler genellikle azalır veya kaybolur. Tikler zaman içinde şekil değiştirebilir, bir tik kaybolup başka bir tik ortaya çıkabilir.
Çocuğun sosyal ilişkilerini ve okul performansını olumsuz etkileyebilir. Çocuklar genellikle tiklerinin farkında olabilirler ve bu durumdan rahatsızlık duyabilirler. Birçok çocukta tikler, ergenlik dönemine doğru kendiliğinden azalabilir veya kaybolur. Bu belirtiler, tik bozukluğunun çocuklarda nasıl ortaya çıktığını ve günlük yaşamlarını nasıl etkileyebileceğini göstermektedir. Çocuklarda tik bozukluğu belirtileri gözlemleniyorsa, uzmana danışmak faydalı olacaktır.
Çocuklarda Tik Bozukluğu Neden Olur?
Ailede Tourette sendromu gibi tik bozukluğuna sahip bireyler bulunması, riski artırır. Beyindeki kimyasal dengesizlikler ve nörotransmitterler (özellikle dopamin) tiklerin oluşumunda rol oynayabilir. Stres, anksiyete, yorgunluk, hastalık veya travma gibi çevresel faktörler tikleri tetikleyebilir. Mevcut tiklerin şiddetini artırabilir. Beynin bazı bölgelerindeki yapısal veya işlevsel anomaliler çocuklarda tik bozukluğu yaşanmasına yol açabilir.
Bazen anksiyete, dikkat eksikliği gibi diğer psikiyatrik durumlarla birlikte görülür. Bazı durumlarda, streptokok bakterisi gibi enfeksiyonlar sonrası ortaya çıkan otoimmün reaksiyonlar tetikleyebilir. Tedavi, genellikle tiklerin şiddetine ve çocuğun günlük yaşamını ne kadar etkilediğine bağlı olarak değişir. Tedavi seçenekleri arasında davranış terapisi, ilaç tedavisi ve aile eğitimi bulunabilir. Bir çocuk psikiyatristi veya nörolog, çocuklarda tik bozukluğu için uygun bir tedavi planı geliştirir.
Çocuklarda Tik Bozukluğu Tedavi Yöntemleri
Bilişsel-davranışçı terapi, tiklerin farkındalığını artırmak için kullanılan terapi yöntemidir. Alışkanlıkları tersine çevirme eğitimi, tiklerin farkında olmayı ve bunları azaltmayı amaçlar. Tiklerin yerine geçebilecek alternatif hareketler öğretilir. Antipsikotikler, tikleri kontrol altına almak için kullanılan ilaçlardır. Alfa-adrenerjik agonistler, semptomları hafifletebilir. Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu ile birlikte görülen tik bozukluklarında kullanılır.
Dopamin modülatörleri, dopamin düzeylerini düzenler. Çocuklarda tik bozukluğu sorununu azaltabilir. Ailelerin tik bozukluğu hakkında bilgi edinmeleri gerekir. Çocuklarına nasıl destek olacaklarını öğrenmeleri önemlidir. Çocukların okul ortamında desteklenmesi, tiklerin tetiklenmesini azaltabilir.
Çocuğun özgüvenini artırabilir. Biyo-geribildirim, çocukların vücutlarının stres tepkilerini anlamalarına yardımcı olur. Yoga, meditasyon ve derin nefes alma gibi gevşeme yöntemleri, tikleri azaltabilir. Çocuğun kendisinin ve çevresindekilerin tik bozukluğu hakkında bilgi sahibi olması, stres ve kaygıyı azaltır. Çocuklarda tik bozukluğu tedavisi kişiye özel olmalı ve bir uzman rehberliğinde planlanmalıdır. Çocukların tedavi sürecinde ailelerin ve okulların destekleyici rolü oldukça önemlidir.